ความเป็นกลางทางเน็ต (Net Neutrality) เป็นประเด็นที่ถูกถกเถียงอย่างเข้มข้นในโลกของการกำกับดูแลอินเทอร์เน็ตมานานกว่าสองทศวรรษ หลักการพื้นฐานของ Net Neutrality คือการกำหนดให้ผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ต (ISPs) และหน่วยงานกำกับดูแลต้องปฏิบัติต่อข้อมูลทั้งหมดบนอินเทอร์เน็ตอย่างเท่าเทียมกัน โดยไม่เลือกปฏิบัติโดยอิงจากผู้ใช้, รูปแบบของทราฟฟิก, เว็บไซต์, แพลตฟอร์ม, แอปพลิเคชัน, อุปกรณ์, หรือวิธีการเชื่อมต่อ

Net Neutrality มีเป้าหมายสำคัญเพื่อป้องกันไม่ให้ ISPs ซึ่งทำหน้าที่เป็น "ผู้เฝ้าประตู" (gatekeeper) ในตลาดเข้าถึงท้องถิ่น ใช้ตำแหน่งของตนในการจำกัด, บล็อก, ลดความเร็ว (throttling), หรือให้ลำดับความสำคัญแก่เนื้อหาหรือแอปพลิเคชันที่ไม่เกี่ยวข้อง นอกจากนี้ กฎบางฉบับยังห้าม ISPs ไม่ให้เรียกเก็บ "ค่าธรรมเนียมการเข้าถึง" (termination fee) จากผู้ให้บริการเนื้อหา (CPs) เพื่อส่งข้อมูลไปยังผู้บริโภคในเครือข่ายเข้าถึง " last-mile"

การถกเถียงเกี่ยวกับความเป็นกลางทางเน็ตนี้มีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากกฎเหล่านี้มีอิทธิพลอย่างมากต่ออำนาจตลาดในระบบนิเวศ ICT (Information and Communication Technology)

มุมมองผู้สนับสนุน Net Neutrality
ผู้สนับสนุนเชื่อว่าความเป็นกลางทางเน็ตเป็นสิ่งสำคัญในการรักษาอินเทอร์เน็ตที่เปิดกว้างและเป็นธรรม

1. การเข้าถึงที่เท่าเทียมกันและการส่งเสริมนวัตกรรม การห้าม ISPs ไม่ให้บล็อกหรือลดความเร็วเนื้อหาเป็นการรับรองว่าทุกคนสามารถเข้าถึงอินเทอร์เน็ตได้โดยเท่าเทียม สิ่งนี้จะส่งเสริมสนามแข่งขันที่เท่าเทียมกัน (level playing field) สำหรับผู้ใช้และธุรกิจออนไลน์ หากไม่มีกฎเหล่านี้ ISPs อาจเสนอ "ช่องทางด่วน" (fast lanes) สำหรับบริษัทที่สามารถจ่ายเงินได้ ทำให้ธุรกิจขนาดเล็กหรือเว็บไซต์ที่มีทรัพยากรน้อยถูกกีดกัน บริษัทเทคโนโลยีขนาดใหญ่อย่าง Google และ Netflix เป็นผู้สนับสนุนหลัก เนื่องจากพวกเขาต้องอาศัยการเข้าถึงที่เท่าเทียมกันเพื่อให้เนื้อหาเข้าถึงผู้บริโภคโดยไม่มีการรบกวน Net Neutrality ถูกมองว่าเป็นกลไกในการ "ส่งเสริมนวัตกรรม" (innovation protection) และปกป้อง "วัฏจักรแห่งคุณธรรม" (virtuous cycle) ของนวัตกรรมและความต้องการของผู้บริโภค
2. การคุ้มครองผู้บริโภค สำหรับผู้ใช้งานทั่วไป Net Neutrality ช่วยปกป้องสิทธิของผู้บริโภคจากการกำหนดราคาที่ไม่เป็นธรรม หรือการจำกัดการเข้าถึงเนื้อหา โดยให้ความมั่นใจว่าผู้ใช้เป็นผู้ควบคุมสิ่งที่พวกเขาเลือกเข้าถึง การจัดประเภทบริการอินเทอร์เน็ตบรอดแบนด์ (BIAS) เป็นบริการโทรคมนาคม (Telecommunications Service) ภายใต้ Title II ในสหรัฐฯ (เช่นในปี 2024) ยังช่วยเสริมความสามารถของหน่วยงานกำกับดูแล เช่น FCC ในการปกป้องความมั่นคงปลอดภัยสาธารณะ (public safety), การเข้าถึงสำหรับผู้ทุพพลภาพ, และการส่งเสริมการเข้าถึงในราคาที่เหมาะสมผ่านโครงการต่างๆ
3. ความมั่นคงปลอดภัยสาธารณะ ผู้สนับสนุนให้เหตุผลว่ากฎระเบียบแบบ "ควบคุมล่วงหน้า" (ex ante regulations) เป็นสิ่งจำเป็นเพื่อป้องกันอันตรายต่อความมั่นคงปลอดภัยสาธารณะไม่ให้เกิดขึ้น เนื่องจากความเสียหายที่เกิดจากเหตุการณ์ฉุกเฉินจะไม่สามารถแก้ไขได้ด้วยการบังคับใช้กฎหมายแบบ "หลังเกิดเหตุ" (ex post enforcement)

มุมมองผู้คัดค้าน Net Neutrality
ฝ่ายคัดค้าน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผู้ให้บริการโครงข่าย (ISPs) มองว่ากฎ Net Neutrality เป็นข้อจำกัดที่ขัดขวางการลงทุนและนวัตกรรม

1. การลดแรงจูงใจในการลงทุน ISPs โต้แย้งว่ากฎ Net Neutrality จำกัดความสามารถในการสร้างรายได้เพิ่มเติม ซึ่งส่งผลให้ความสามารถและแรงจูงใจในการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานใหม่ๆ ลดลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการสร้างเครือข่ายที่เร็วขึ้นและเชื่อถือได้มากขึ้นในพื้นที่ชนบทหรือพื้นที่ที่ไม่มีบริการเพียงพอ ผลการศึกษาบางส่วนชี้ว่ากฎ Net Neutrality อาจนำไปสู่ผลกระทบด้านการลงทุนที่เป็นลบ
2. การแทรกแซงตลาดเสรี ฝ่ายคัดค้านมักอ้างว่าอินเทอร์เน็ตควรถูกกำกับดูแลด้วยหลักการตลาดเสรี การแข่งขันระหว่าง ISPs ควรเป็นตัวขับเคลื่อนคุณภาพและนวัตกรรม โดยไม่ต้องมีการควบคุมของรัฐบาล กฎหมายที่เข้มงวดของรัฐบาลถูกมองว่าเป็นอุปสรรคต่อความก้าวหน้า
3. ความไม่แน่นอนของตลาด การกำกับดูแลที่เข้มงวดในรูปแบบของสหภาพยุโรป (EU-style) ซึ่งต้องมีการตัดสินใจเป็นกรณีๆ ไปโดยหน่วยงานกำกับดูแลแห่งชาติ (NRAs) สร้างความไม่แน่นอนด้านกฎระเบียบอย่างมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับบริการใหม่ที่ใช้เทคโนโลยี 5G และ Network Slicing ความไม่แน่นอนนี้อาจลดแรงจูงใจในการลงทุน
4. การขาดหลักฐานเชิงประจักษ์ การอภิปราย Net Neutrality มักมีลักษณะเชิงอุดมการณ์และการเมืองสูง ขณะที่มีงานวิจัยเชิงทฤษฎีจำนวนมาก แต่หลักฐานเชิงประจักษ์เกี่ยวกับผลกระทบทางเศรษฐกิจของกฎเหล่านี้ยังคงมีจำกัด และจนถึงขณะนี้ ยังไม่มีหลักฐานเชิงประจักษ์ที่สนับสนุนผลกระทบเชิงบวกตามที่ผู้สนับสนุนกล่าวอ้าง
5. การแยกแยะบริการ (Service Differentiation) รูปแบบการดำเนินธุรกิจ เช่น Zero-rating (การยกเว้นการคิดปริมาณข้อมูลสำหรับบางเนื้อหา) ถูกมองว่าเป็นรูปแบบหนึ่งของการแยกแยะบริการที่อาจเป็นประโยชน์ต่อผู้บริโภคและ ISPs โดยส่งเสริมการบริโภคบรอดแบนด์และการเข้าถึงอินเทอร์เน็ต ผู้คัดค้านเสนอว่าการประเมินการปฏิบัติเหล่านี้ควรทำเป็นรายกรณี (case-by-case assessment) แทนที่จะเป็นการห้ามโดยสิ้นเชิง (blanket prohibition)

ประเด็น Net Neutrality เป็นความขัดแย้งที่ซับซ้อนระหว่างการปกป้องเสรีภาพและการเปิดกว้างของอินเทอร์เน็ต ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อผู้ใช้และผู้สร้างสรรค์เนื้อหา กับความต้องการของ ISPs ในการสร้างรายได้เพื่อเป็นทุนในการลงทุนและพัฒนาระบบเครือข่ายให้ตอบสนองต่อการเติบโตของปริมาณทราฟฟิกที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง

การกำกับดูแล Net Neutrality ในระดับสากล โดยเฉพาะในสหรัฐอเมริกา ได้แสดงให้เห็นถึงความไม่แน่นอนและผันผวนอย่างมากตามการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง ขณะที่ในสหภาพยุโรปและประเทศอื่นๆ ได้มีการนำกฎหมายมาใช้ แต่ก็ยังคงมีการทบทวนและปรับปรุงเพื่อรองรับนวัตกรรมใหม่ๆ การประเมินผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงนโยบายเหล่านี้ยังคง ไม่สามารถสรุปได้ชัดเจน (inconclusive) ทั้งในเชิงของการลงทุนของผู้ให้บริการโครงข่ายและผลประโยชน์ทางสังคมโดยรวม ดังนั้น โจทย์ที่สำคัญสำหรับผู้กำหนดนโยบายคือการค้นหาจุดสมดุลระหว่างการรับประกันอินเทอร์เน็ตที่เปิดกว้างและเป็นกลาง กับการรักษาแรงจูงใจทางการเงินที่จำเป็นสำหรับ ISPs ในการลงทุนโครงสร้างพื้นฐาน การตัดสินใจในอนาคตควรอยู่บนพื้นฐานของหลักฐานเชิงประจักษ์ที่ชัดเจน เพื่อให้แน่ใจว่าการแทรกแซงตลาดใด ๆ จะนำมาซึ่งประโยชน์ที่เพียงพอและคุ้มค่ากับต้นทุนในการดำเนินการ

แหล่งอ้างอิง : https://surfshark.com/blog/net-neutrality-pros-and-cons